4. Traineruaren osagaiak eta hainbat material

Branka:

Ontziaren aurreko aldea. Karela altuago dagoenez, aurrekoak arraun luzeagoa darama. Ziabogetan (trinkatzeko edo espaldeatzeko) arraun motza han eraman ohi dute. Ontzia gero eta estuago da pare horretan, eta itsaso txarrean gehien mugitzen den partea da. Beraz, teknika handiko arraunlariak kokatu ohi dira hor. (Proa gaztelaniaz).

Popa:

Ontziaren atzekoa aldea. Garai batean atzeko bi tostetan hankakoak banaka joan ohi ziren. Zenbait kasutan olatuak hobeto hartzeko, patroiak bagera gainera igo ohi dira. Ontzigile batzuek gila markatuago eraman ohi dute amaieraraino. Olatuen alde ontzia hobeto gogortzen laguntzen du, baina ziabogan eragozpen bihurtzen da. (Popa gaztelaniaz).

Ababorra:

Popatik branka aldera begiratuta, ezkerreko aldea. Kolore gorriz adierazten da. Maiz traineruko aurrekoa ababorretik joan ohi da, baina beste albotik ere joan daiteke, bai eta luze bakoitzean txandakatu ere.

Istriborra:

Popatik branka aldera begiratuta, eskuineko aldea. Kolore berdez adierazten da. Ziabogetan balizak istriborreko aldetik hartu behar dira. Edozein eratara jar badaiteke ere, gehienetan trainerilletako hankakoa istriborretik jarri ohi da.

Toleta:

Karelean dauden 20 cm inguruko makila edo ziri zilindriko bertikalak. Tosta bakoitzaren parean bat dago (bai ababor, bai istribor aldetik). Arraunlari bakoitzak berea du: aurrekoak 2 ditu (albo bakoitzetik bat), eta patroiak ere badu berea. Arraunaren bulkada toletaren bidez igortzen zaio traineruari. Estropuaren bidez arraunlari bakoitzak toletan kateatzen du arrauna (bakoitzak berean). Toletaren eta tostaren arteko distantziak baldintzatuko du arraun egiteko era, bai eta arraunlariaren indarraren deskonposizio bektoriala desplazamendu-noranzkoarekiko.

Atzerriko beste kultura batzuetan, transmisio hori lortzeko hainbat sistema erabili ohi dira: toletera kulunkaria (arrauna biratzen den urkila batean sartuta); toletera bikoitza (estropurik gabe, topea dauka noranzko batean zein bestean); arrauna zati batean zabalago da eta han zulotxoa dauka toleta sartzeko...

Toletearen kokapena arraunlariaren neurri antropometrikoen arabera egokitu
daiteke, urrutiago edo gertuago, barrurago edo kanporago.

Toleteak karelean daude, traineruaren kasuan, 7 ababorretik eta beste hainbeste
istriborretik. Aurrekalariak tolete bat izango du sobran beti, aldi bakoitzean
albo batetik arraunean egingo baitu (nahiz eta edozein unetan aldatu eta beste
albora pasa daitekeen).

Estropua:

Espartzuzko lakainaz edo kalamuz egindako uztai estu moduko horrek arrauna toletari lotzen dio, aipatutako bulkada lortzeko. Denborarekin zabaldu, eta aldatu behar izaten dira. Nylonezkoa eginez gero gehiago irauten du, baina ez da hain goxoa lanerako. Mistoak edo tartekatuak erabili ohi dira. Estuegiak badira, eskumuturrak neurriz kanpo nekarazten ditu. Denborarekin, toleta higatu egin daiteke. Arraunak toletaren aurrealdean joan behar du (branka edo arraunlari aldera). Sortzen duen hotsak arraunlari guztiak koordinatzen laguntzen du.

Tosta:

Arraunlarien eserlekua. Ontzia gogortzeko bagera batetik bestera (ababorretik istriborrera) doan ohola. Egun, tostartea (hankalekutik tostarako distantzia) arraunlarien neurri eta ezaugarri antropometrikoetara egokitu daiteke saioa hasi aurretik. Traineruaren egituraren albo banatara, erregleta moduan, zulo-lerro bat dago, tostak, tximeleten bidez estutuz, arraunlari bakoitzari dagokion lekuan finkatzeko.

Ukitze-azalera gozatze aldera, gomaz edo belakiz babestuta egon ohi dira.
Toletarekiko distantzia mantentzeko asmoz, tostartea aldatu aurretik, ahal dela, hankalekua mugitzen saiatu beharra dago lehenengo aukera gisa. Egoerak hala eskatzen duenean, arraunlariaren altuera edo karelarena takoak sartuta goratu egin daiteke.

Tostartearen distantzia arraunlariaren neurri antropometrikoen arabera egokitu daiteke, bai eta toletearekiko distantzia, tostaren altuera, hankalekuaren makurdura

Hankalekua:

Arraunlariak hankak bermatzeko erabiltzen duen tosta (ointokia). Antzina tosta bakarra eta zabala erabiltzen zen. Mutur batean arraunlaria esertzen zen, eta bestean atzeko arraunlariak hankak bermatzen zituen. Gaur egun, tostartea arraunlari bakoitzaren neurrietara egokitzen denez, bakoitzak bere hankalekua behar du, eta horregatik tosta zatitu (bikoiztu) egin da. Esan bezala, pieza bat ipurdia bermatzeko da, eta bestea, hankek bultzatzeko lekua izan dezaten.

Komeni da tostartea estu samarra izatea, zangoen indarra hobeto baliatzeko. Estuegia izanez gero, ordea, arraunarekin belaunak libratzeko arazoak izaten dira; hau da, hurrengo arraunkadaren bila goazenean belaunekin trabatzeko arriskua dago. Horregatik, itsaso txarreko egoeretan lagungarri gertatu ohi da tostartea zerbait luzatzea.

Hankalekuko uhalei esker, atzera erortzeko arriskua saihesten da, eta jaikitzeko mugimendua errazten da (dena abdominaletan kargatu ordez, hanketako indarrez ere baliatuz).

Palka:

Itsaso zakarra dagoenean urik ez sartzeko ontziaren brankan pieza gehigarri bat eransten (itsasten) da, altuera handitzeko. Altuera handiagoa izanda, olatuei gehiago kostatuko zaie barrura sartzea. Itsasoaren egoeraren arabera, palka handiagoak edo txikiagoak erabili ohi dira aukeran.

Haizearekiko marruskadura handitu egiten da, bai eta pisua ere (gainera pisua aurrean kokatzen denez, ontzia gobernatzea zailtzen du); ziabogan espaldeatzeko eragozpena da... baina beharrezkoa denean, erabaki hori hartu beharra egoten da. Ontzira ura sartzea kaltegarria da, pisua handitzen duelako, baina batez ere pisu horiek, batera eta bestera, mugitzean eragiten duen inertzia negatiboagatik.

Badira brankan kokatzen diren xafla horizontal batzuk ere, tarteko olatuak daudenerako. Ontzia muturra sartzen hasiz gero, branka altxatzen laguntzen dute, eta ura sartzea saihesten dute. Olatuak amulatik edo albotik jotzen duenerako, badira beste babes batzuk karel gainean ezartzen direnak, traineruaren albo osoan, toleten inguruan arrauna libratzeko besteko tartea uzten dutenak.

Karelak dituen zulotxoetan tximeleten bidez lotzen dira, erraz kentzeko eta ipintzeko, ontziari kalterik egin gabe.

Popa parean, olatuaren alde datozenean itsaso handiarekin, zenbaitetan patroiak gorago bermatzen dira ontzia hobeto gobernatzeko.

Oinarrizko palka aurrekoa bada ere (brankakoa), itsasoaren egoera oso txarra denean edo olatuak albotik (saihetsetik) jotzen duenean alboko palkak ere jarri ohi dira.

Arraunak:

Arraunak garai batean pagozko egur trinkoz egiten ziren, eta kontrapisu gisa beruna sartzen zieten tiborta parean. Topearen eta tibortaren arteko distantzia topetik palara bitartekoa baino askoz ere motzagoa da. Arraunak hain astunak zirenez, gobernatzeko lanak izaten ziren eta oso nekagarria zen. Kontrapisu horiei esker, lana erraztu egiten zen. Gerora, barnealdea hutsik zuten arraunak sortu zituzten, egurrezko estrabeak kolatuz. Hainbat piezatako arraun horiei arraun kolatu deitzen zaie.

Azkenaldian, karbono-zuntzezkoak egiten dira. Arinak izateaz gain, hainbat malgutasun-mailatakoak daude: hasierako kolpean okertu (eskuak jasaten duen kolpea leuntzeko) eta energia hori uretara transmititzen dutenak jatorrizko egoerara itzultzean. Horietako arraun batzuk hemen egiten dira, baina zenbait kasutan Lituaniatik inportatzen dira.

Aipagarria da, ontzien materialari dagokionez, moldaketak onartzeko garaian irizpide nagusia errendimendua izan bada ere, ez dela horrelakorik gertatu arraunen diseinuari dagokionez. Gauzak horrela, aulki mugikorreko arraunetik egokituta koilara erako palak eta aizkora itxurakoak debekatuak izan dira, araudian zirrikitu bat lortzen saiatu ondoren.

Ez da erraza ulertzea zergatik kasu batzuetan ohiko materialen aldeko apustua egiten den; eta besteetan, aldiz, balizko errentagarritasunaren aldekoa.

Entrenatzailearen ustea eta arraunlarien gaitasunen arabera alda badaitezke ere, azken urteotan traineruko arraunak 3’55 m luze izan ohi dira.

Arraunean hainbat atal bereizi ohi dira: pala, lepoa, zangoa edo enborra (caña), estropu-lekua edo topea, palanka edo tibortatik toletara bitartekoa, tiborta.